کد مطلب:304380 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:288
توحید در عبادت
مقصود حضرت زهرا(س) از «اَشهد اَن لا اله الا اللَّه وحده لا شریك له كلمةٌ جَعَلَ الاِخْلاصَ تأویلها»، این است كه خدای تعالی، اخلاص را تأویل و تجسّم كلمه توحید قرار داد؛ بدین معنا كه موحّدِ حقیقی، كه جانش لبریز از توحید خداوند، در تمام مراتب آن (ذات، صفت، فعل)، پاك و پیراسته از ریا و مانند آن است و انگیزه ها و رفتار و سلوكش، خالص برای خداست و سودایی جز خشنودی حق در سر ندارد و در نیازمندی هایش، یكسره خویشتن را به او سپرده است و با دل و جانی سرشار از خضوع و خشوع، هماهنگ با فطرت، این سرود دلنشین را می خواند:
... اِنَّنی هَدانی رَبّی اِلی صِراطٍ مُسْتَقیمٍ دیناً قِیَماً مِلَّةَ اِبراهیمَ حَنیفاً وَ ما كانَ مِنَ الْمُشرِكینَ.... اِنَّ صَلاتِی وَ نُسُكی وَ مَحْیایَ وَ مَماتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ. لا شَریْكَ لَهُ و بذلِكَ اُمِرْتُ وَ اَنَا اَوَّلُ الْمُسْلِمِینَ.... اَغَیْرَ اللَّهِ اَبْغِی رَبّاً وَ هُوَ رَبُّ كلِّ شَیْ ءٍ. [1] ... آری! پروردگارم مرا به راه راست هدایت كرده است: دینی پایدار، آیین ابراهیمِ حق گرای؛ و او از مشركان نبود... در حقیقت، نماز من و سایر عبادات و زندگی و مرگ من، برای خدا، پروردگار جهان است كه او را شریكی نیست و بر این كار، دستور یافته ام و من، نخستین مسلمانم... آیا جز پروردگار بجویم، با اینكه او پروردگار هر چیزی است؟
بر این اساس، كسی كه در سلوك علمی و سیر فكریِ خویش، دریافته است كه آفریننده و گرداننده چرخِ آفرینش و فرمانروای مطلقِ جهان، تنها خداست؛ می سزد كه در صحنه عمل نیز جز خداوند را نپرستد و در عرصه طاعت گزاری نیز تنها دل به فرمانهای او بسپارد و در به دست آوردن نیازهایش بر او تكیه كند:
وَ لِلَّهِ غَیْبُ السَّمواتِ وَ الْاَرْضِ وَ اِلَیْهِ یُرْجَعُ الْاَمْرُ كُلُّهُ فَاعْبُدْهُ وَ تَوَكَّلْ عَلَیْهِ. [2] و نهان آسمانها و زمین از آنِ خداست و تمام كارها به او باز گردانده می شود؛ پس او را پرستش كن و بر او توكل نمای.
اَزِمَّةُ الْاُمُورِ طُرّاً بِیَدِهِ وَ الْكُلُّ مُستَمِدّةٌ مِنْ مَدَدِهِ. [3] مهار همه چیز در دست اوست و همه چیز از عنایت او استمداد می طلبد.
بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَ كُنْ مِنَ الشَّاكِرِینَ. وَ ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَ الْاَرْضُ جَمیعاً قَبْضَتُهُ یَوْمَ الْقیامَةِ وَ السَّمواتُ مَطْوِیَّاتٌ بِیَمینِهِ سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یُشْرِكوُنَ. [4] بلكه خدا را بپرست و از سپاسگزاران باش؛ و خداوند را آنچنان كه باید به بزرگی نشناخته اند و حال آنكه روز قیامت، زمین یكسره در قبضه قدرت اوست، و آسمانها در پیچیده به دست اوست؛ او منزّه است و برتر است از آنچه [با وی]شریك می گردانند.
در حقیقت، دختر بزرگوار پیامبر اكرم(ص) در این قسمت از گفتار خویش، توحید در عبادت (پرستش و اطاعت) را كه همان توحید عملی است، ثمره و تحقّق عینی و جلوه توحید در مراتب نظری آن می داند؛ زیرا هر انسانی كه باور كند جز اللَّه، هیچ موجودی «ربّ العالمین» نیست و جز او «الرّحمن الرّحیم» و «مالك یَوْمُ الدّین» نیست، به راهنمایی عقل فطری، پرستش و اطاعت را نیز ویژه او خواهد دانست. برای همین، امام صادق(ع) فرمود: «اَلْعَقْلُ ما عُبِدَ بِهِ الرّحمنُ»؛
... اِنَّنی هَدانی رَبّی اِلی صِراطٍ مُسْتَقیمٍ دیناً قِیَماً مِلَّةَ اِبراهیمَ حَنیفاً وَ ما كانَ مِنَ الْمُشرِكینَ.... اِنَّ صَلاتِی وَ نُسُكی وَ مَحْیایَ وَ مَماتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ. لا شَریْكَ لَهُ و بذلِكَ اُمِرْتُ وَ اَنَا اَوَّلُ الْمُسْلِمِینَ.... اَغَیْرَ اللَّهِ اَبْغِی رَبّاً وَ هُوَ رَبُّ كلِّ شَیْ ءٍ. [1] ... آری! پروردگارم مرا به راه راست هدایت كرده است: دینی پایدار، آیین ابراهیمِ حق گرای؛ و او از مشركان نبود... در حقیقت، نماز من و سایر عبادات و زندگی و مرگ من، برای خدا، پروردگار جهان است كه او را شریكی نیست و بر این كار، دستور یافته ام و من، نخستین مسلمانم... آیا جز پروردگار بجویم، با اینكه او پروردگار هر چیزی است؟
بر این اساس، كسی كه در سلوك علمی و سیر فكریِ خویش، دریافته است كه آفریننده و گرداننده چرخِ آفرینش و فرمانروای مطلقِ جهان، تنها خداست؛ می سزد كه در صحنه عمل نیز جز خداوند را نپرستد و در عرصه طاعت گزاری نیز تنها دل به فرمانهای او بسپارد و در به دست آوردن نیازهایش بر او تكیه كند:
وَ لِلَّهِ غَیْبُ السَّمواتِ وَ الْاَرْضِ وَ اِلَیْهِ یُرْجَعُ الْاَمْرُ كُلُّهُ فَاعْبُدْهُ وَ تَوَكَّلْ عَلَیْهِ. [2] و نهان آسمانها و زمین از آنِ خداست و تمام كارها به او باز گردانده می شود؛ پس او را پرستش كن و بر او توكل نمای.
اَزِمَّةُ الْاُمُورِ طُرّاً بِیَدِهِ وَ الْكُلُّ مُستَمِدّةٌ مِنْ مَدَدِهِ. [3] مهار همه چیز در دست اوست و همه چیز از عنایت او استمداد می طلبد.
بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَ كُنْ مِنَ الشَّاكِرِینَ. وَ ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَ الْاَرْضُ جَمیعاً قَبْضَتُهُ یَوْمَ الْقیامَةِ وَ السَّمواتُ مَطْوِیَّاتٌ بِیَمینِهِ سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یُشْرِكوُنَ. [4] بلكه خدا را بپرست و از سپاسگزاران باش؛ و خداوند را آنچنان كه باید به بزرگی نشناخته اند و حال آنكه روز قیامت، زمین یكسره در قبضه قدرت اوست، و آسمانها در پیچیده به دست اوست؛ او منزّه است و برتر است از آنچه [با وی]شریك می گردانند.
در حقیقت، دختر بزرگوار پیامبر اكرم(ص) در این قسمت از گفتار خویش، توحید در عبادت (پرستش و اطاعت) را كه همان توحید عملی است، ثمره و تحقّق عینی و جلوه توحید در مراتب نظری آن می داند؛ زیرا هر انسانی كه باور كند جز اللَّه، هیچ موجودی «ربّ العالمین» نیست و جز او «الرّحمن الرّحیم» و «مالك یَوْمُ الدّین» نیست، به راهنمایی عقل فطری، پرستش و اطاعت را نیز ویژه او خواهد دانست. برای همین، امام صادق(ع) فرمود: «اَلْعَقْلُ ما عُبِدَ بِهِ الرّحمنُ»؛
[1] سوره انعام، آيه163 - 161.
[2] سوره هود، آيه 123.
[3] شعر از مقدّمه منظومه ملّا هادي سبزواري است.
[4] سوره زمر، آيه 67 - 66.